डकुमेन्ट स्वतन्त्रता

यही मार्च २६ गतेका दिनलाई विश्व डकुमेन्ट स्वतन्त्रता दिवसको रुपमा मनाइँदै छ। विश्वभर भइरहेको खुला तथा स्वतन्त्र सफ्टवेयरको अभियान तथा कम्प्युटरमा स्वतन्त्रताको सम्बन्धी चेतनामा अभिबृद्धि आइरहेको अवस्थामा कम्प्युटर प्रयोगकर्ताहरूले कम्प्युटरमा प्रयोग गरिने डकुमेन्टमा पनि स्वतन्त्रता खोज्न थालेका छन्। तर वास्तवमा यो डकुमेन्ट स्वतन्त्रता (अर्थात्, document freedom) के हो त, यो कसरी प्राप्त गर्ने र यसका के के फाइदाहरू छन्। यस विषयमा केही छलफल गरौं।

डकुमेन्ट स्वतन्त्रता भन्नाले आफूले प्रयोग गर्ने कुनै पनि कम्प्युटरका डकुमेन्ट कुनै सफ्टवेयर वा प्रणालीमा बाँधिएर बस्नु नपर्ने, तथा त्यस्ता डकुमेन्टलाई कम्प्युटरमा भण्डारण गर्न प्रयोग गरिने तरिका खुला हुने अवस्थालाई जनाउँछ। सबैभन्दा राम्रो उदाहरणको रुपमा हामी कम्प्युटरमा केही लेख्न तथा भण्डारण गर्न प्रयोग हुने माइक्रोसफ्ट को वर्ड सफ्टवेयरले बनाउने .doc फाइललाई लिन सक्छौ। यस माइक्रोसफ्ट वर्डले हामीले लेखेको कुरा कम्प्युटरमा .doc फाइलका रुपमा कसरी राख्ने गर्छ, वा त्यस .doc फाइलमा हामीले लेखेको कुन तरिकाले भण्डारण गरिएको हुन्छ भन्ने हामी मध्ये धेरैलाई लाग्न सक्छ। तर सत्य के हो भने त्यस .doc फाइलमा हामीले लेख्ने गरेको कुरा कसरी राखिन्छ भन्ने कुरा पूर्ण रुपमा माइक्रोसफ्ट बाहेक कसैलाई पनि थाहा छैन। .doc फाइल को आन्तरिक बनावट तथा यस सम्बन्धी प्रविधि पूर्ण रुपमा गोप्य राखिएको छ। यस्ता फाइलहरू स्वतन्त्र डकुमेन्ट भित्र पर्दैनन्। .doc को सट्टामा .odt (अर्थात् Open Document Text) जस्ता लेखेको कुरा कम्प्युटरमा भण्डारण गर्ने पनि फाइल प्रणालीहरू रहेका छन् र यस्ता प्रणालीको काम गर्ने सम्पूर्ण तरिका खुला रुपमा इन्टरनेटमा राखिएको छ। यसकारण .odt प्रणालीलाई खुला डकुमेण्ट प्रणाली भन्न सकिन्छ। र यस्ता प्रणालीको प्रयोग गरि लेखिएको डकुमेन्टलाई स्वतन्त्र डकुमेन्ट भन्ने गरिन्छ।

बन्द डकुमेन्टमा यसको आन्तरिक कार्य गर्ने तरिका गोप्य हुने भएकाले गर्दा यस्ता डकुमेन्टलाई खोल्न वा लेख्न त्यस डकुमेन्ट प्रणालीका निर्माताले बनाएको सफ्टवेयर नै चाहिने हुन्छ। उदाहरणको लागि .doc फाइल ठीक तरिकाले खोल्नका निम्ति Microsoft Word नै चाहिने हुन्छ। यसले गर्दा धेरै नै समस्याहरू आउने हुन्छ।

सर्वप्रथम त, बन्द डकुमेन्ट प्रणालीका कारणले गर्दा कुनै एक सफ्टवेयरमा बाँधिएर बस्नु पर्ने हुन्छ, जुन आफैमा नराम्रो कुरा हो। यसरी कुनै सफ्टवेयरमा बाँधिएर बस्नुका दीर्घकालीन समस्याहरू हुने गर्दछन्। जस्तै कि तपाईँले निकै वर्ष देखि Microsoft Word को .doc फाइल प्रणालीको प्रयोग गर्नु हुन्छ भने भविष्यमा पनि यसै सफ्टवेयर प्रयोग गर्न बाध्य हुनु पर्छ। त्यस्तै अन्य राम्रा सफ्टवेयर उपलब्ध भए पनि बन्द प्रकारका डकुमेन्टकै कारणले आफुले प्रयोग गरिराखेकै सफ्टवेयर परिवर्तन गर्न गार्‍हो हुने गर्दछ। त्यसमाथि डकुमेन्टको प्रणाली परिवर्तन भएको खण्डमा त्यसको सफ्टवेयर पनि परिवर्तन हुने गर्दछ र प्रयोगकर्ता त्यस नयाँ सफ्टवेयर किन्न बाध्य हुनु पर्दछ। यसको सबैभन्दा जल्दो बल्दो उदाहरण पनि Microsoft को Word नै रहेको छ। हरेक नयाँ सँस्करण सँग .doc को प्रणाली परिवर्तन हुने गर्दछ, र त्यसलाई पुरानो सफ्टवेयरले खोल्न नसक्ने हुन्छ। यसका कारण नयाँ सफ्टवेयर किनेर कम्प्युटरमा हाल्नै पर्ने तथा आफ्ना पुरानो डकुमेन्टलाई पनि नयाँ प्रणालीमा परिवर्तन गरिराख्नु पर्ने हुन सक्छ।

यस्ता बन्द प्रकारका डकुमेन्टको प्रयोग गर्नाले आफूलाई मात्र नभइ अरुलाई पनि अप्ठ्यारोमा पार्ने हुन्छ। कुनै पनि डकुमेन्ट प्रयोग गर्ने पनि निश्चित सफ्टवेयर नै हुने गर्दछ। त्यसैले यस्ता डकुमेन्ट अरुलाई पठाउँदा डकुमेन्ट प्राप्त गर्ने व्यक्तिसँग त्यस सफ्टवेयर नभएको खण्डमा समस्या उत्पन्न हुन सक्छ।

बन्द डकुमेन्टको प्रयोग गर्दा सुरक्षाको पनि प्रश्न उठ्न सक्छ। बन्द प्रणालीका डकुमेन्टमा के कुरा कसरी राखिन्छ भन्ने कुराको जानकारी नभएका कारणले गर्दा त्यस डकुमेन्ट सुरक्षात्मक दृष्टिकोणबाट पनि उपयुक्त नहुन सक्छ। त्यस्तै यस्ता बन्द डकुमेन्टले गर्दा कम्प्युटरमा भाइरस तथा अन्य समस्या पनि नआउला भन्न सकिन्न। Microsoft Word तथा Excel मा लाग्ने भाइरस पनि यसैको उपज हुन्।

सामान्य रुपमा डकुमेन्ट भन्दा धेरैले Microsoft Word वा Excel का फाइल भन्ने बुझ्ने गर्दछन। तर डकुमेन्ट भन्नाले अन्य फोटो तथा संगीतका डकुमेन्टलाई पनि बुझाउने गर्दछ। जस्तै हामी धेरैले फोटो भण्डारण गर्न प्रयोग गर्ने BMP प्रणाली पनि बन्द प्रणाली हो। त्यस्तै गीतहरू भण्डारण गर्न प्रयोग गरिने MP3 लाई पनि बन्द प्रणाली मान्ने गरिन्छ।

डकुमेन्ट स्वतन्त्रता तथा बन्द डकुमेन्टको यति जानकारी पछि खुला डकुमेन्टका केही उदाहरण तिर लागौ। हामी धेरैले प्रयोग गर्ने .doc फाइल प्रणालीको सट्टामा .odt (अर्थात् Open Document Text) प्रयोग गर्न सकिन्छ। यस डकुमेन्ट प्रयोग गर्नका निम्ति धेरै सफ्टवेयरहरू रहेका छन्। सबैभन्दा राम्रो तथा चर्चित सफ्टवेयरमा Openoffice.org को Writer भन्ने सफ्टवेयर रहेको छ। त्यस्तै अर्को धेरै प्रयोग हुने .xls को सट्टामा .ods (अर्थात Open Document Spreadsheet) डकुमेन्ट प्रणाली रहेको छ। यसको निम्ति प्रयोग हुने सफ्टवेयर Openoffice.org को Spreadsheet नामको सफ्टवेयर रहेको छ।

त्यस्तै फोटो अनि सङ्गीतका निम्ति पनि खुला डकुमेन्ट प्रणालीहरू रहेका छन्। MP3 को सट्टामा OGG Vorbis नामको प्रणालीको प्रयोग गर्न सकिन्छ। त्यस्तै BMP वा GIF को सट्टामा PNG वा SVG प्रयोग गर्न सकिन्छ।

खुला डकुमेन्टका धेरै फाइदाहरू हुने गर्दछन्। सबैभन्दा प्रमुख फाइदा स्वतन्त्रता नै हुने गर्दछ। खुला डकुमेन्ट प्रणाली प्रयोग गर्दा कुनै एक सफ्टवेयरमा बाँधिएर बस्नु पर्ने समस्या प्रयोगकर्तालाई हुँदैन। त्यस्तै आफूले प्रयोग गर्ने सफ्टवेयरको नयाँ सँस्करण निकालिएमा आफ्नो पनि सफ्टवेयर परिवर्तन गरिराख्नुपर्ने समस्याबाट पनि मुक्त हुन सकिन्छ।

अर्को फाइदा भनेको पारदर्शिता हो। डकुमेन्टको प्रणाली पूर्ण रुपले खुला हुने हुँदा त्यसको प्रयोग तथा आदानप्रदानमा पनि पारदर्शिता रहने गर्दछ। बन्द प्रकारका सफ्टवेयरका कारणले गर्दा आफ्नो कम्प्युटरका गोप्य सूचना त्यस बन्द फाइलको माध्यमबाट बाहिर जाने पिर पनि गरिराख्नु पर्दैन। यसै डकुमेन्टको पारदर्शिताका कारणले गर्दा भाइरस जस्ता समस्याबाट पनि धेरै हदसम्म बच्न सकिन्छ। खुला डकुमेन्टकै प्रयोगबाट अहिले केही हदसम्म रहिआएको डिजिटल एकाधिकारबाट पनि बच्न सकिन्छ।

Bluetooth

यदि तपाई मोबाइल प्रयोगकर्ता हुनुहुन्छ भने तपाईँले Bluetooth को बारेमा पक्कै पनि सुन्नु भएको होला। सामान्यतया मोबाइल र कम्प्युटरको बीचमा फाइल आदानप्रदान गर्न प्रयोग हुने यस प्रविधिको माध्यमबाट फाइल आदानप्रदान गर्ने मात्र नभइ अन्य विभिन्न कार्यहरू गर्न सकिन्छ। यसै Bluetooth प्रविधि तथा यसको विभिन्न उपयोगिताको बारेमा केही चर्चा गरौँं।

Bluetooth अत्यन्त कम बिजुली खपत गर्ने छोटो दुरीको वायरलेस प्रविधि हो। यसरी छोटो दुरीमा रहेका कम्प्युटर तथा मोबाइल उपकरणहरूको बीच तार रहित सञ्जालको प्रयोग गरि Bluetooth प्रविधिद्वारा फाइल देखि श्रव्य-दृश्य सम्म आदानप्रदान गर्ने कार्य गर्न सकिन्छ। Bluetooth नाम डेनमार्कका राजा Harold Bluetooth बाट लिइएको हो। राजा Harold ले डेनमार्क, स्वीडेन तथा नर्वेलाई एकीकरण गर्ने कार्य गरेका थिए। यसरी नै विभिन्न कम्प्युटर तथा अन्य उपकरणहरूलाई एकै प्रकारको सञ्जाल प्रविधिले एकीकरण गर्ने उद्देश्यका निम्ति Bluetooth प्रविधिको विकास भएको हो। Bluetooth को सवैभन्दा रमाइलो पक्ष भनेको यसको ताररहित प्रविधि नै हो। Bluetooth को माध्यमद्वारा कुनै दुई उपकरणहरूको बीच सूचना आदानप्रदान गर्दा ती उपकरणहरूलाई एक अर्काको signal समात्ने ठाउँमा जता राखेपनि हुन्छ। जसले गर्दा तारका कारणले हुने झन्झट तथा उपकरणहरू राखिएको डेस्क फोहोर हुने समस्याबाट पनि बच्न सकिन्छ।

Bluetooth को प्रयोग मोबाइलमा फाइल आदानप्रदान गर्न धेरै प्रयोग हुने गरे तापनि यसको प्रयोग विभिन्न प्रयोजनका निम्ति हुने गर्दछ। मोबाइल प्रयोगकर्ताहरूका निम्ति Bluetooth, wireless headset को रुपमा पनि प्रयोग हुने गर्दछ। यस्ता wireless headset ले तपाईँको मोबाइल फोनसंग Bluetooth को माध्यमद्वारा आवाज आदानप्रदान गर्ने गर्दछ, जसको फलस्वरुप मोबाइल फोन खल्तीमै हाली wireless headset मात्र कानमा अड्काएर मोबाइलमा कुरा गर्न सकिन्छ।

धेरैले Bluetooth को प्रयोग मोबाइलमा मात्र हुने देखे पनि यसको प्रयोग कम्प्युटरमा पनि गर्न सकिन्छ। अचेल Bluetooth को माध्यमद्वारा कम्प्युटरसँग सम्पर्क गर्न सकिने किबोर्ड तथा माउसहरू उपलब्ध छन्, जसको माध्यमद्वारा किबोर्ड तथा माउसलाई तारको माध्यमद्वारा कम्प्युटरमै जोडिराख्नुपर्ने झन्झट हुँदैन। त्यस्तै यस्ता Bluetooth किबोर्ड तपाईँको मोबाइलमा टाइप गर्नका निम्ति पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।

Bluetooth लाई दुई वा दुई भन्दा बढी कम्प्युटर नेटवोर्किङ्ग गर्न पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। Bluetooth प्रणाली आफैमा पनि एक नेटवर्किङ्ग प्रणाली भएकाले अन्य कार्यका निम्ति Bluetooth को प्रयोग गर्दा पनि एक प्रकारको सञ्जालकै प्रयोग हुने गर्दछ।

त्यस्तै अचेलका नया प्रिन्टरहरूमा पनि Bluetooth को सुविधा हुने गरेको छ, जसले गर्दा बिना तारनै प्रिन्टर र कम्प्युटरलाई जोड्न सकिन्छ। अचेलका केही नयाँ फोन तथा क्यामेरामा पनि Bluetooth को सुविधा हुने भएकाले कम्प्युटरमा नजोडि सिधै Bluetooth को माध्यमद्वारा तस्विरहरू प्रिन्ट गर्न सकिन्छ।

त्यस्तै Bluetooth प्रविधिको माध्यमद्वारा आफ्नो मोबाइल फोनलाई रिमोट कन्ट्रोलको रुपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसरी मोबाइलबाटै कम्प्युटरमा बजिरहेको गीत परिवर्तन गर्ने देखि लिएर कम्प्युटरका विभिन्न गतिविधिहरू पनि सञ्चालन गर्न सकिन्छ।

यी त भए Bluetooth का केही प्रयोगहरू। अब लागौ Bluetooth प्रविधि तर्फ। Bluetooth २.५ गिगाहर्ज को रेडियो फ्रिक्वेन्सीमा चल्ने गर्दछ। Bluetooth अन्यन्त कम दुरी १० मिटरका चल्ने गर्दछ र यसको गति ३०० किलोबाइट प्रति सेकेण्ड हुने गर्दछ। Bluetooth सञ्चालन हुने २.५ गिगाहर्ज को रेडियो फ्रिक्वेन्सीले कडा बस्तु जस्तै भित्ता पनि पार गर्न सक्ने हुनाले Bluetooth उपकरणहरूले एक देखि अर्को कोठामा पनि वायरलेस सम्पर्क गर्न सक्दछ।

Bluetooth को प्रयोग हुने कुनै दुई उपकरण तदर्थ रुपमा बन्ने नेटवर्क को माध्यमद्वारा जोडिने गर्दछन्। Bluetooth प्रविधि भएका कुनै दुई उपकरणहरू संगै ल्याउदा ती उपकरणहरूले एक अर्कालाई चिनेर तत्कालै एक सञ्जालको माध्यमद्वारा जोडिने गर्दछन्। यस्ता सञ्जाललाई Ad-hoc Network भन्ने गरिन्छ। त्यस्तै आफ्नो दुरीबाट बाहिर गएमा त्यस्तो नेटवर्क तुरुन्तै टुट्ने पनि गर्दछ।

कुनै दुई Bluetooth भएका उपकरणहरू network मा जोडिएपछि ती दुई बीचमा फाइल आदानप्रदान गर्ने देखि लिएर बिभिन्न कार्यहरू गर्न सकिन्छ। यस्ता फरक फरक कार्य गर्नका निम्ति छुट्टा छुट्टै तरिकाहरू हुने गर्दछन्। यस्ता तरिकाहरूलाई प्रोटोकल भन्ने गरिन्छ। उदाहरणको निम्ति फाइल पठाउन, Bluetooth किबोर्ड तथा माउस प्रयोग गर्न अनि मोबाइल फोनलाई मोडेमको रुपमा प्रयोग गर्न छुट्टाछुट्टै प्रोटोकल हरू रहेका छन्।

Bluetooth को यति जानकारी पछि यसको प्रयोग कम्प्युटरमा कसरी गर्ने भन्ने तिर लागौ। अचेलका नयाँ ल्यापटपहरूमा Bluetooth को सुबिधा आन्तरिक रुपमै हुने भए तापनि डेस्कटप कम्प्युटरमा यो सुविधा नहुन पनि सक्छ। यसका निम्ति सानो पेनड्राइभ आकारको Bluetooth dongle नामको उपकरणको प्रयोग गर्नु पर्दछ। यस्ता उपकरणहरू बजारमा सजिलै किन्न पाइन्छन्।

यदि तपाई विन्डोज xp को SP2 भन्दा पहिलेको सँस्करण चलाउनुहुन्छ भने Bluetooth चलाउनका निम्ति Bluetooth dongle सैगै उपलब्ध हुने driver software कम्प्युटरमा हाल्नु पर्ने हुन्छ। तर यदी तपाई विन्डोज xp SP2 वा यो भन्दा नयाँ सँस्करणको प्रयोग गर्नु हुन्छ भने Bluetooth dongle लाई USB मा हाल्ने बित्तिकै यसको प्रयोग गर्न सक्नु हुन्छ।

त्यस्तै तपाई लिनक्सको प्रयोग गर्नु हुन्छ भने पनि यसमा Bluetooth को अत्यन्त राम्रो सुविधा रहेको छ, जसका निम्ति कुनै driver हालीरहनुपर्ने झन्झट हुदैन।

यसरी Bluetooth dongle कम्प्युटरमा हालीसकेपछि कम्प्युटरलाई मोबाईल वा कुनै कम्प्युटरसंग जोड्नका निम्ति pairing गर्नु जरुरी हुन्छ। pairing भन्नाले सामान्य रुपमा बुझ्दा कुनै दुई उपकरणहरूको बीच सूचना आदानप्रदान गर्न स्वीकृति प्रदान गर्नु भन्ने बुझिन्छ।

तत्कात वायरलेस सञ्जाल सुरु गर्न सक्ने भएकाले Bluetooth को सुरक्षामा पनि विशेष ध्यान दिइएको छ। कुनै दुई Bluetooth उपकरणहरू जोड्दा pairing गर्नु जरुरी हुन्छ। त्यस्तै दुई Bluetooth उपकरणहरूले सूचना आदानप्रदान गर्दा सूचनालाई encrypt पनि गर्न सकिन्छ।

तर यति हुँदा हुँदै पनि Bluetooth उपकरणहरूमा सुरक्षाका केही समस्याहरू देखा परेका छन्। मोबाइलहरूमा लाग्ने Bluetooth virus हरु यसैका उदाहरणहरू हुन्। यस्ता भाइरस तथा अन्य सुरक्षा सम्बन्धी समस्याहरू बाट बच्ने सबै भन्दा सजिलो उपाय नचाहिएको बेला आफ्नो मोबाइल वा कम्प्युटरको Bluetooth बन्द गर्नु नै हो। Bluetooth चलाइराख्नु परेमा पनि मोबाइल वा कम्प्युटरलाई Bluetooth को माध्यमद्वारा पत्ता लगाउन नसकिने अर्थात् discovery mode लाई बन्द गर्नु नै राम्रो हुन्छ।

Bluetooth को माध्यमद्वारा स-साना उपकरणहरू बीचको सूचना आदानप्रदान तथा तारका कारणले हुने झन्झटबाट मुक्ति पाउन सकिन्छ। Bluetooth को क्षेत्रमा निकै नै कार्य भैसकेतापनि यो प्रविधि अहिले पनि बिकासको क्रममा नै छ। Bluetooth का आउँदा सँस्करणहरूले १०० मिटरको दुरी सम्म काम गर्ने तथा १०० मेगाबाइट प्रति सेकेन्डको गतिमा पनि कार्य गर्ने बनाउनका निम्ति अनुसन्धानहरू भैरहेका छन्। यसरी आउँदा दिनहरूमा Bluetooth को माध्यमद्वारा कम्प्युटरमा केबल बिजुलीको तार मात्र जोडे पुग्ने तथा अन्य सबै उपकरणहरू Bluetooth को माध्यमद्वारा जोडिने नहोला भन्न सकिन्न।

डिजिटल क्यामेरा किन्दा ध्यान पुर्‍याउनु पर्ने कुराहरू

डिजिटल क्यामेराको मूल्य दिन प्रतिदिन घट्दै गइरहेको छ। यस्ता क्यामेराको हरेक नयाँ मोडेलमा क्यामेरा तथा यसले खिच्ने फोटोको गुणस्तर भने बढ्दै गइरहेको अवस्थामा पुरानो रिल हाल्नु पर्ने क्यामेरालाई डिजिटल क्यामेराले पुरै विस्थापित गर्दै गइरहेको कुरालाई नकार्न सकिन्न। यदि तपाइ पनि डिजिटल क्यामेरा किन्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने सम्भव छ, तपाईलाई पक्कै पनि यस्ता क्यामेरामा रहेका विभिन्न सुविधा तथा प्रविधिले अलमल्ल पारेको हुनुपर्छ। आज हामी डिजिटल क्यामेरा सम्बन्धित केही प्राविधिक पक्ष र यस्ता क्यामेरा किन्दा ध्यान पुर्‍याउनु पर्ने कुराहरूको बारेमा चर्चा गर्दैछौ।

मेगापिक्सेल
डिजिटल क्यामेरा किन्दा सबैभन्दा पहिले आउने पक्ष भनेको क्यामेराको मेगापिक्सेल हो। यस्ता डिजिटल क्यामेराले खिच्ने फोटोहरू स‍-साना विन्दुहरूले बनेका हुन्छन् जसलाई पिक्सेल भन्ने गरिन्छ। विभिन्न रङ्गका यस्ता लाखौं पिक्सेलहरू मिलेर एउटा ठूलो फोटो बन्ने गर्दछ। साधारण रुपमा हेर्ने हो भने जति धेरै यस्ता पिक्सेलहरू भयो, फोटो त्यति नै खाँदिलो तथा राम्रो देखिने गर्दछ। त्यसैकारणले गर्दा पनि धेरै डिजिटल क्यामेराले मेगापिक्सेललाई महत्व दिने गर्दछन् र धेरै खरिदकर्ताहरूले डिजिटल क्यामेरा किन्दा बढि मेगापिक्सेल भएको क्यामेरालाई प्राथमिकता दिने गर्दछन्। नयाँ नयाँ क्यामेरामा पनि बढि भन्दा बढि मेगापिक्सेल भएको हुने गर्दछ। अचेल बजारमा ६ देखि ८ मेगापिक्सेलका क्यामेराहरू बढि चलनचल्तीमा रहेको पाइएको छ।

क्यामेराको मेगापिक्सेलले क्यामेरा तथा यसले खिच्ने फोटोको गुणस्तर केही मात्रामा निर्धारण गर्ने भए तापनि बढि मेगापिक्सल भएको क्यामेरा नै राम्रो भन्ने कदापि हैन। डिजिटल क्यामेराले खिच्ने फोटोलाई क्यामेराको मेगापिक्सेलले बाहेक अन्य धेरै कुराहरूले फरक पार्ने गर्दछ। हामीले खिच्ने साधारण फोटोहरुका निम्ति ५ मेगापिक्सेल काफी हुने गर्दछ। त्यसैले सामान्य फोटोहरू खिच्नका निम्ति ५ देखि ६ मेगापिक्सेल भन्दा बढिको क्यामेरा किन्नु पैसाको बर्बादी मात्र हुने गर्दछ।

क्यामेराको प्रकार
डिजिटल क्यामेरा पनि विभिन्न प्रकारका हुने गर्दछन्। सर्वसाधारण रुपमा प्रयोग हुने सानो आकारका क्यामेरालाई point and shoot क्यामेरा भन्ने गरिन्छ। यस्ता क्यामेरा सस्तो हुनुका साथै सबै खालका प्रयोजनका निम्ति उपयुक्त हुने गर्दछ। तर यदि तपाई फोटोग्राफीमा रुचि राख्नु हुन्छ र निकै नै राम्रो गुणस्तरका फोटोहरू खिच्न चाहनुहुन्छ भने तपाईका निम्ति SLR डिजिटल क्यामेरा उपयुक्त हुन सक्छ। व्यावसायिक फोटोग्राफरहरूले प्रयोग गर्ने ठूलो खालको क्यामेराहरू यस्तै SLR क्यामेराहरू हुन्। पहिला पहिला यस्ता SLR डिजिटल क्यामेरा निकै नै महंगो हुनुका साथै प्रयोग गर्न पनि गार्‍हो हुने गर्दथ्यो, तर अचेल यस्ता क्यामेरा निकै नै सस्तो हुदै आइरहेका छन्। सामान्य point and shoot क्यामेरा भन्दा केही महंगो भएतापनि यदि तपाईलाई फोटोग्राफीमा रुचि छ भने SLR क्यामेरा किन्नु नै राम्रो हुन्छ।

Zoom
कुनै पनि फोटो किन्दा क्यामेराको zoom ले पनि निकै फरक पार्ने गर्दछ। zoom भन्नाले टाढाको वस्तुलाई दूरबिन जस्तै ठूलो पारेर फोटो खिच्न सक्ने खुबी लाई जनाउछ। पुराना रिल हाल्ने क्यामेरामा एकै प्रकारको zoom हुने गर्दथ्यो भने अचेलका डिजिटल क्यामेरामा दुई प्रकारका zoom हुने गर्दछन् - optical zoom र digital zoom। डिजिटल क्यामेराका धेरै खरिदकर्ताहरूलाई यी दुई प्रकारका zoom ले झुक्याउने गर्दछ। वास्तवमा optical zoom भन्नाले क्यामेराको असली zoom लाइ बुझाउँछ भने digital zoom भन्नाले डिजिटल फोटोलाई डिजिटल प्रविधिद्वारा आन्तरिक रुपमा ठूलो पार्ने प्रक्रियालाई बुझाउँछ। Digital zoom को प्रयोग गरि ठूलो पारिएको फोटो कदापि राम्रो गुणस्तरको हुँदैन। त्यसकारण क्यामेराको zoom निर्धारण गर्दा digital नभइ optical zoom लाई प्राथमिकता दिनु पर्दछ।

Anti-shake
पुराना पुराना डिजिटल क्यामेराहरूले फोटो खिच्दा क्यामेरा हल्लाएमा फोटोहरू निकै नै बिग्रने गर्दथ्यो, तर अचेलका धेरै क्यामेराहरूमा anti-share नामको सुविधा हुने गर्दछ। क्यामेरा किन्न गइरहनु भएको छ भने anti-shake भएको क्यामेरा किन्नु नै राम्रो हुन्छ।

Review
क्यामेरा किन्दा क्यामेराको review पनि पढ्न छुटाउनु हुँदैन। डिजिटल क्यामेराको review गर्ने इन्टरनेटमा विभिन्न वेवसाइटहरू रहेका छन्। यस्ता वेवसाइटमा गइ क्यामेराकै प्रयोगकर्ताहरूले पठाएका review हरु पढ्दा आफुले किन्न लागेको क्यामेराको बारेको असली जानकारी प्राप्त हुने गर्दछ। त्यसकारण डिजिटल क्यामेरा किन्दा पहिले बजारमा गइ क्यामेराहरू हेरी त्यस क्यामेराहरूको review विभिन्न वेबसाइटहरूमा पढिसकेपछि मात्र कुन क्यामेरा किन्ने भनि निर्णय गर्नु राम्रो हुने गर्छ।

ब्याट्री
डिजिटल क्यामेरामा दुई प्रकारका ब्याट्रीहरु प्रयोग भएको हुन सक्छ। कुनै क्यामेरामा साधारण टर्चको ब्याट्री अर्थात् AA ब्याट्री प्रयोग हुने गर्दछ भने कुनै क्यामेरामा lithium ion ब्याट्री प्रयोग हुने गर्दछ। दुवै प्रकारका ब्याट्रीहरूका आ-आफ्नै फाइदाहरू हुने गर्दछन्। AA ब्याट्री बजारमा जतासुकै पाइने भएकाले किन्न र प्रयोग गर्न सजिलो हुने गर्दछ। तर यस्ता ब्याट्री छिटै सकिने भएकाले चार्ज गरिराख्नु पर्ने वा नयाँ किनिराख्नु पर्ने हुन्छ। Lithium-ion ब्याट्री सबै चार्ज गर्ने खालका हुन्छन् र एक पटक चार्ज गरेपछि लामो समयसम्म टिक्ने पनि हुन्छन्। तर यस्ता ब्याट्री चार्ज गर्नु पर्ने हुनाले यदि तपाइ बिजुली नभएको ठाउँमा जाँदै हुनुहुन्छ भने यस्ता ब्याट्री प्रयोग हुने क्यामेरा उपयुक्त नहुन सक्छ। त्यसैले क्यामेरा किन्नु अगाडि आफ्नो प्रयोग तथा आवश्यकतालाई विचार गर्नु नै बुद्धिमानी हुन्छ।

क्यामेराका अतिरिक्त सामग्रीहरु
डिजिटल क्यामेराहरू किन्दा यसमा प्रयोग हुने memory card संगै नआउन सक्छ। यस्ता क्यामेरा किन्दा memory card छुट्टै किन्नु पर्ने हुन सक्छ। त्यसकारण क्यामेरा किन्ने आफ्नो बजेट निर्धारण गर्दा यस्ता कुराहरूलाई पनि ध्यान पुर्‍याउनु पर्ने हुन्छ। त्यस्तै क्यामेराको खोल तथा ब्याट्री जस्ता अन्य सामाग्रीहरूले पनि क्यामेराको मुल्यमा फरक पार्न सक्छ। यस कुरामा पनि बिशेष ध्यान पुर्‍याउनु पर्ने हुन्छ।

इन्टरनेट ब्राउजरहरूको युद्ध

हामी सबैले इन्टरनेट चलाउन प्रयोग गर्ने इन्टरनेट ब्राउजर संभवत सबैभन्दा बढि प्रयोग हुने कम्प्युटर सफ्टवेयर हो। यसकारण पनि यस प्रकारका इन्टरनेट ब्राउजिङका निम्ति प्रयोग हुने निकै नै धेरै सफ्टवेयरहरूको विकास भएको छ। र यस्ता सफ्टवेयरहरू बीच एक आपसमा निकै नै धेरै प्रतिस्पर्धा हुने गरेको पाइएको छ। स-साना सफ्टवेयरहरू बीच त्यति ठूलो खालको प्रतिस्पर्धा नभए पनि केही ठूला तथा प्रमुख ब्राउजरहरू बीच युद्धस्तरमा नै प्रतिस्पर्धा हुने गरेको पाइएको छ। यस ब्राउजर युद्धको प्रमुख प्रतिस्पर्धीको रुपमा इन्टरनेट एक्सप्लोरर् (Internet Explorer), मोजिला फायरफक्स (Mozilla Firefox) तथा ओपेरा (Opera) ब्राउजर पर्ने गरेका छन्।

इन्टरनेट ब्राउजरको इतिहास खोतल्दै जादाँ सन् १९९० को सुरुतिर भएको इन्टरनेट प्रविधिको विकास तथा सर्वसाधारणको त्यससम्मको पहुँच सम्म पुग्न सकिन्छ। सन् १९९० को सुरु तिर इन्टरनेट सर्वसाधारणका लागि खुला हुन थाले पछि HTML को विकास भयो। HTML कोडिङ प्रणालीको माध्यमबाट इन्टरनेटको मार्फत अक्षर तथा तस्विरहरू हेर्न सकिन्थ्यो। तर त्यति बेला कुनै ब्राउजरको विकास भैसकेको थिएन। तर Mosiac नामको ब्राउजरको विकासपछि इन्टरनेट चलाउने तरिका बारे व्यापक परिवर्तन आयो। Mosiac सुरुमा Unix Operating System का निम्ति बनाइएको भए पनि पछि यसलाई Windows तथा Apple मा पनि चल्ने बनाइयो। यसबाट Mosiac ब्राउजर निकै प्रचलित हुनुका साथै प्रयोगकर्ताहरू माझ इन्टरनेट तथा www को अवधारणा विकसित गरिदियो। पछि Mosiac का विकासकर्ताहरू ले Netscape Communications Corporation नामक कम्पनीको सुरुवात गरे र निकै नै प्रसिद्ध Netscape Navigator नामको ब्राउजरको बिकास गरे। निकै लामो समय सम्म यस Netscape Navigator निकै नै चलन चल्तीमा रह्यो।

यसै बीचमा Spyglass नामको कम्पनी ले Internet Explorer नामको ब्राउजरको विकास गरेको थियो, जुन पछि माइक्रोसफ्ट ले खरिद गर्‍यो र Internet Explorer को बिक्रीवितरण माइक्रोसफ्टले गर्न थाल्यो, जुन अहिले विश्वको सबै भन्दा बढि प्रयोग हुने ब्राउजरमा पर्दछ। धेरैलाई यो कुरा अचम्म लाग्न सक्छ कि माइक्रोसफ्टको यति धेरै प्रचलित ब्राउजर Internet Explorer माइक्रोसफ्ट आफैले विकास गरेको थिएन।

Internet Explorer को बिकास हुनु भन्दा अगाडि Netscape Navigator प्रमुख ब्राउजर थियो। Internet Explorer को चौथो संस्करण आउँदा सम्म पनि यसको बजार केबल १८% मात्र थियो। Netscape Navigator गुणात्मक तथा प्रयोगको हिसाबले पनि Internet Explorer भन्दा निकै नै अगाडि थियो।

तर internet explorer को चौथो संस्करणले धरै कुरामा परिवर्तन ल्याइदियो। Internet explorer को यस संस्करण निकै छिटो हुनुका साथै सबै गुणस्तर तथा मापदण्डहरु प्रयोग गरि बनाइएको थियो। माइक्रोसफ्ट विन्डोजको update रुपमा वितरण गरिएको यस Internet Explorer को यस संस्करण कम्प्युटरमा हालेपछि ब्राउजर मात्र नभइ कम्प्युटरमा mp3 तथा अन्य श्रव्य दृश्यको सुविधा पनि उपलब्ध हुने गर्नाले Internet Explorer को यस चौथो संस्करण निकै नै प्रचलित रह्यो। Netscape Navigator तथा Internet Explorer बीचको युद्ध त्यसपश्चात निकै चर्को रुपमा बढ्न थाल्यो।

ब्राउजरहरूको यस युद्धमा माइक्रोसफ्टका केही फाइदा पुर्‍याउने विषयहरू थिए। माइक्रोसफ्ट निकै नै धनी कम्पनीको रुपमा विकसित भइसकेको थियो। Netscape जम्मा एक सफ्टवेयर Netscape Navigator को भरमा टिकेको थियो भने माइक्रोसफ्टमा बिभिन्न सफ्टवेयरहरू थिए। त्यसकारण पनि Netscape Navigator मा लगानी गर्न Netscape का निम्ति कुनै अन्य आर्थिक श्रोत थिएन।

माइक्रोसफ्टको विन्डोजको बजार करिब ९०% थियो, र हरेक विन्डोज संगै Internet Explorer सित्तैमा उपलब्ध हुने गर्दथ्यो। त्यसकारण पनि हरेक विन्डोजको प्रयोगकर्तासंग सित्तैमा Internet Explorer उपलब्ध हुने गर्दथ्यो। सुरु सुरुमा Netscape Navigator को गुणस्तर Internet Explorer भन्दा निकै राम्रो भएकाले Internet Explorer हुदाहुदै पनि धेरै प्रयोगकर्ताहरूले Netscape Navigator कम्प्युटरका हालेर प्रयोग गर्ने गर्दथे। तर विस्तारै Internet Explorer को गुणस्तरमा सुधार हुदै गएपछि धेरैले विन्डोजमै सित्तैमा उपलब्ध हुने Internet Explorer नै चलाउन थाले।

यसबाहेक माइक्रोसफ्टले आफ्नो प्रभावको फाइदा उठाउदै Internet Explorer लाई निकै अगाडि ल्याएको थियो। माइक्रोसफ्टले Mac कम्प्युटरमा पनि Internet Explorer चलाउनु पर्ने गरि Apple Computer संग सम्झौता गर्न सफल भएको थियो, जसका कारणले Mac कम्प्युटरमा पनि सन् १९९७ देखि ५ वर्षका निम्ति माइक्रोसफ्टको Internet Explorer चलाउनु पर्ने भयो। सन् २००२ सम्म आइपुग्दा Internet Explorer को बजार ९६% पुगिसकेको थियो। Netscape यस अवस्था सम्ममा पूर्ण रुपमा यस युद्धबाट बाहिर पुगिसकेको थियो। Internet Explorer विश्वको प्रमुख ब्राउजर बन्न पुग्यो।

Internet Explorer को यस जित माइक्रोसफ्टको निम्ति सुखद भएपनि प्रयोगकर्ता को निम्ति यो निकै नै दुर्भाग्यपूर्ण हुन गयो। एउटै मात्र ब्राउजर भएका कारण ब्राउजरमा कुनै पनि महत्वपूर्ण सुधारहरु भएनन्। आफुमात्र ब्राउजरहरू मध्ये प्रमुख भएकाले Internet Explorer ले वेबपेजहरुका गुणस्तर तथा मापदण्डहरु पालना गर्न जरुरी मानेन। त्यसतै Internet Explorer मा रहेका विशेषत सुरक्षा प्रणालीमा रहेका खराबीहरू पनि सुधार भएनन्।

Internet Explorer लाई सुरक्षा तथा गुणात्मक हिसाबले निकै नै नराम्रो ब्राउजर भएका कारण तथा एकै मात्र ब्राउजरको प्रभाव भएको हुदा यस ब्राउजरको प्रतिस्पर्धीको रुपमा फायरफक्स वेब ब्राउजर अगाडि आयो Mozilla Firefox पहिले प्रचलित Netscape Navigator मा आधारित छ र यसलाई Mozilla Foundation ले मोजिला प्रोजेक्ट अन्तर्गत निर्माण गर्ने गर्दछ। यसको सबैभन्दा पहिलो सँस्करण सन् २००४ मा निकालिएको थियो।

अहिले पनि Internet Explorer को बजार निकै नै माथि भएपनि मोजिला फायरफक्सले बढ्दो रुपमा बजार लिइरहेको छ। गुणस्तर तथा सुरक्षाको हिसाबले पनि मोजिला फायरफक्स निकै नै उच्चस्तरीय रहेको पाइएको छ। त्यसमाथि Internet Explorer को पछिल्लो सातौ संस्करण लाई निकै नै कम प्रयोगकर्ताले मात्र रुचाउने गरेको पाइएको छ।

ब्राउजरको यस युद्धमा Opera ब्राउजर पनि निकै नै बलियो रुपमा पहिले देखि आइरहेको छ। निकै नै सुविधाहरु तथा छिटो यस ब्राउजर पनि निके धेरै प्रयोगकर्ताहरूले रुचाउने गरेको पाइएको छ। यसबाहेक यस Opera ब्राउजर मोबाइलहरूमा पनि उपलब्ध हुने गरेकाले कम्प्युटरमा भन्दा मोबाइल जस्ता स-साना उपलकरणहरूमा यस Opera ब्राउजर धेरै प्रचलित रहेको छ।

लिनक्सका डिस्ट्रो छान्ने तरिका

केही समय यता लिनक्स निकै नै प्रचलित हुँदै गइरहेको छ। माइक्रोसफ्ट विन्डोजमा हुने भाइरस तथा कम्प्युटर ह्याङग हुने समस्या अनि सुरक्षा सम्बन्धी कारणले गर्दा दिक्क भई विश्वका धेरै प्रयोगकर्ताहरूले माइक्रोसफ्ट विन्डोज को सट्टा लिनक्स प्रयोग गर्न थालेका छन्। विश्वव्यापी रुपमा सरकारी तवरमा पनि लिनक्सको प्रयोग तथा सूचना प्रविधि सम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूले लिनक्स तथा खुला तथा स्वतन्त्र सफ्टवेयरमा देखाउन थालेको चासोका कारणले पनि लिनक्सको प्रयोग दिन प्रतिदिन बढ्दै गइरहेको छ।

तर लिनक्स चलाउन चाहने जोसुकै सबै भन्दा पहिले लिनक्सका सयौं प्रकारहरूका बीच हराउने गर्दछन्। लिनक्सका बारेमा पहिले सुन्नु भएको छ भने पक्कै पनि तपाईले रेडह्याट, फेडोरा, उबुन्तु जस्ता विभिन्न लिनक्सका प्रकारका बारेमा सुन्नु भएको होला। यस्ता लिनक्सका प्रकारहरूलाई distribution वा छोटकरीमा distro भन्ने गरिन्छ। अहिलेसम्म पाच सय भन्दा बढि यस्ता डिस्ट्रोहरूको विकास भैसकेको छ। रमाइलो कुरा के छ भने, यदि तपाईसँग लिनक्सको ज्ञान छ भने तपाई पनि आफ्नै यस्तो डिस्ट्रो बनाउन सक्नु हुन्छ।

फरक फरक डिस्ट्रोको आ-आफ्नै विशेषता हुने गर्दछ। कुनै डिस्ट्रो डेस्कटप कार्यहरूका निम्ति उपयुक्त हुन्छ भने कुनै डिस्ट्रो सर्भरका निम्ति। त्यस्तै वैज्ञानिक खोज, इन्जिनियरिङ्ग कार्य तथा विभिन्न क्षेत्रको निम्ति फरक फरक विशेषता भएका डिस्ट्रोहरु पाउन सकिन्छ। आज हामी लिनक्सका केही प्रमुख डिस्ट्रोहरू तथा ती डिस्ट्रोहरू के कार्यका निम्ति प्रयोग गर्न सकिन्छ भनेर चर्चा गर्नेछौ।

यदि तपाइ घरमा टाइप गर्न, इमेल इन्टरनेट प्रयोग गर्न, भिडियो तथा अडियो कार्यहरूका निम्ति प्रयोग गर्न लिनक्स डिस्ट्रोको खोजीमा हुनुहुन्छ भने उबुन्तु लिनक्स उपयुक्त हुन सक्छ। केही समय यता उबुन्तु लिनक्स निकै नै राम्रो हुदै गइरहेको तथा बढि भन्दा बढि हार्डवेयर हरू चल्ने हुँदै गइरहेको छ। त्यसमाथि Canonical नामको कम्पनीले निर्माण गर्ने तथा हरेक ६ महिनामा नया सँस्करण निकालिने हुनाले पनि यस डिस्ट्रोको प्रयोग गर्दा सधै updated भइने कुराको ग्यारेन्टी हुने गर्दछ। यदि तपाईको कम्प्युटरमा इन्टरनेटको सुविधा छ भने नयाँ सफ्टवेयरहरू हाल्न पनि यस उबुन्तु लिनक्समा निकै नै सजिलो हुने गर्दछ।

यसबाहेक घरको कम्प्युटरमा प्रयोग गर्नको निम्ति Fedora लिनक्स पनि निकै नै प्रचलित छ। उबुन्तु लिनक्स जस्तै ६ ६ महिनामा नयाँ सँस्करण आउने नभए पनि यस लिनक्स विश्वव्यापी रुपमा धेरै प्रयोगकर्ताहरूले प्रयोग गर्ने गर्दछन्।

यदि तपाई चलउादा विन्डोज जस्तै लाग्ने लिनक्सको खोजीमा हुनुहुन्छ भने सबै भन्दा राम्रो डिस्ट्रो Xandros Desktop हुन सक्छ। Xandros Desktop विन्डोजको प्रयोगकर्ताहरूलाई गार्‍हो नहुने गरि तथा चलाउँदा प्राय विन्डोज जस्तै लाग्ने गरि बनाइएको छ। हुन त लिनक्स चलाउने भनेपछि विन्डोज जस्तै देखिनु त्यति सान्दर्भिक नहोला, तर कसै कसै लाई यो पक्ष महत्वपूर्ण हुन सक्छ।
Linspire नामको डिस्ट्रो पनि विन्डोजका प्रयोगकर्ताहरूलाई सजिलो लाग्न सक्छ। Xandros जस्तै विन्डोजसंग मेल खाने बनाइएको भए तापनि यसमा Xandros को भन्दा सजिलो सँग सफ्टवेयरहरू हाल्न सकिन्छ। केही क्लिकमै सफ्टवेयर सर्च गर्ने तथा इन्स्टल गर्ने सुविधा Linspire मा रहेको छ।

यदि तपाई Xandros वा Linspire प्रयोग गर्ने सुरमा हुनुहुन्छ भने तपाईका निम्ति Progression Desktop नामको सफ्टवेयर पनि निकै काम लाग्न सक्छ। यस सफ्टवेयरले कम्प्युटरमा रहेको विन्डोजका सेटिङ् तथा फाइलहरूलाई लिनक्समा सार्ने गर्दछ।
विन्डोजमा चल्ने गेम लिनक्समा खेल्नका लागि विशेष प्रकारका लिनक्स डिस्ट्रोहरू रहेका छन्। यस प्रकारका कार्यका निम्ति Win4Lin नामको डिस्ट्रो उपयुक्त हुन सक्छ। तर यस डिस्ट्रोमा इन्टर्नेट चलाउन भने अलि अप्ठ्यारो भएको कुरा यसका प्रयोगकर्ताहरूले बताएका छन्। त्यस्तै TransGaming Technologies ले बनाएको Cedega नामको सफ्टवेयरको प्रयोगबाट पनि कुनै पनि लिनक्स डिस्ट्रोमा विन्डोजका गेमहरु खेल्न सकिन्छ।

यसबाहेक विन्डोजमा चल्ने सफ्टवेयरहरू लिनक्समा चलाउनको निम्ति Wine नामको सफ्टवेयर पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
अफिसका निम्ति प्रयोग गर्न पनि विभिन्न प्रकारका लिनक्स डिस्ट्रोहरू रहेका छन्।

यदि तपाइ हेर्दा राम्रो तथा चलाउन पनि सजिलो लिनक्स डिस्ट्रोको खोजीमा हुनुहुन्छ भने Novell को OpenSUSE प्रयोग गर्न सक्नु हुन्छ।

अफिसका निम्ति RedHat Enterprise Edition लिनक्स पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। केहि समय यता उबुन्तु लिनक्स पनि निकै राम्रो तथा सुधारिएको रुपमा उपलब्ध हुन थालेको छ। त्यसकारण यस लिनक्स पनि अफिसहरूमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
त्यस्तै यदि तपाई शैक्षिक कार्यका निम्ति लिनक्सको प्रयोग गर्न चाहनुहुन्छ भने Edubuntu नामको लिनक्समा निकै नै शैक्षिक सामाग्रीहरू रहेका छन्। बालबालिका निम्ति शैक्षिक खेलहरू देखि लिएर कलेज पढ्ने विद्यार्थीहरूका निम्ति पनि विभिन्न सफ्टवेयरहरू रहेको यस Edubuntu उबुन्तु लिनक्सलाई परिमार्जित गरि बनाइएको हो, र प्रत्येक ६ ६ महिनामा यसको नयाँ सँस्करण आउने गर्दछ।

श्रव्य दृश्य सम्बन्धी कार्यको निम्ति उबुन्तुकै छुट्टै डिस्ट्रो पनि रहेको छ। Ubuntu Studio नाम दिइएको यस लिनक्स डिस्ट्रोमा श्रव्य तथा दृश्य सम्पादनका निम्ति थुप्रै सफ्टवेयरहरू रहेका छन्।

यदि तपाई कम्प्युटर सम्बन्धी काम गर्नु हुन्छ र लिनक्स सिकि यसलाई आफ्नो पेसा बनाउन चाहनुहुन्छ भने तपाईको निम्ति Redhat Linux उपयुक्त हुने गर्दछ। Redhat linux ले लिनक्सका विभिन्न पाठ्यक्रम बनाउनुका साथै परीक्षा पनि लिने गर्दछ। Redhat को Redhat Certified Professional नामको लिनक्स सम्बन्धी पाठ्यक्रम तथा यसको परीक्षा विश्वभरी नै चर्चित रहेको छ र यसको परीक्षा उत्तीर्ण गरेको जो कोहीलाई विश्वव्यापी रूपमा लिनक्सको विज्ञको मान्यता दिइने गरिन्छ।

लिनक्सलाई निकै नै पुरानो कम्प्युटरमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। पुराना कम्प्युटरहरूमै प्रयोग गर्न बनाइएको Damn Small Linux नामको लिनक्स डिस्ट्रो पुरानो Pentium तथा 486 कम्प्युटरमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। पुरानो कम्प्युटरमा चल्ने भए तापनि यस Damn Small Linux मा नयाँ लिनक्समा रहेका सम्पूर्ण सुविधाहरू रहेका छन्। यसरी लिनक्सको प्रयोग गरि तपाइ फाल्न तयार पारिएका कम्प्युटरहरूमा पनि नयाँ ज्यान भर्न सक्नुहुन्छ।

यदि तपाइ नेपाली मा लिनक्स चलाउन चाहनुहुन्छ भने यो सुविधा पनि लिनक्समा उपलब्ध छ। यसको निम्ति मदन पुरस्कार पुस्तकालयद्वारा निर्माण गरिएको नेपालीनक्स निकै नै राम्रो रहेको छ। हुन त अरू लिनक्स डिस्ट्रोहरू पनि नेपाली भाषामा आउने बनाउन सकिन्छ तर यस नेपालीनक्सलाई विशेषत नेपालीमै चलाउन मिल्ने गरि बनाइएको छ। यसमा रहेका सम्पूर्ण सफ्टवेयरहरू नेपाली भाषामा रहेको छन्। त्यसकारण अंग्रेजी भाषाको प्रयोगको कारण कम्प्युटरको प्रयोग गर्न गार्‍हो हुने गरेको छ भने यस नेपालीनक्स निकै नै सजिलो हुन सक्छ। नेपालीनक्सको सिडि ललितपुरको पाटनढोका स्थित मदन पुरस्कार पुस्तकालयको कार्यालयमा निकै नै कम मूल्यमा प्राप्त गर्न सक्नु हुन्छ।

यति धेरै रहेका लिनक्सका डिस्ट्रोहरुमा निकै नै विविधता पाउन सकिन्छ। विभिन्न लिनक्स डिस्ट्रोका आ-आफ्नै विशेषता हुने भएका ले कुनै एक लिनक्स डिस्ट्रोलाई उत्तम भन्न सकिन्न। जति धेरै डिस्ट्रोहरु भए तापनि लिनक्सको प्रयोग गर्नु भन्दा पहिले आफ्नो आवश्यकताहरूको सहि पहिचान गर्न सकियो भने लिनक्स डिस्ट्रो छान्नु कुनै गार्‍हो कार्य भने पक्कै पनि हैन।

इमेल लेख्दा ध्यान पुर्‍याउनु पर्ने केही कुराहरू

इमेल आधुनिक सूचना प्रविधिको युगको एक अपरिहार्य सञ्चारको माध्यम भइसकेको छ। पठाएको केही सेकेन्डमै विश्वको एक कुना देखि अर्को कुनामा सन्देश पठाउन सकिने यस प्रविधिले हामी सबैको जीवनशैलीमा अवश्य नै परिवर्तन ल्याएको छ।

चिठीको तुलनामा इमेललाई निकै नै अनौपचारिक तथा बढि व्यक्तिगत प्रयोजनको निम्ति प्रयोग गरिन्छ। साथीभाईहरुलाई सन्देश पठाउँदा जस्तो सुकै तरिकाले प्रयोग गर्न सकिने भए तापनि औपचारिक कार्यहरूका निम्ति यसको प्रयोग गर्दा भाषा तथा शैलीमा ध्यान पुर्‍याउनु राम्रो हुन्छ। इमेल प्रयोग गर्दा के के कुरामा ध्यान पुर्‍याउनु पर्छ त? आज हामी यसै विषयमा छलफल गर्दैछौँ।

• इमेल लेख्दा कहिले पनि capital अक्षरहरूको प्रयोग गर्नु हुँदैन। capital अक्षरहरूको प्रयोग गर्दा कराएको वा ठूलो स्वरमा बोलेको भन्ने बुझिन्छ। कसैसैग साच्चै चिच्याएको आशय बाहेक capital अक्षरहरूको प्रयोग कहिल्यै गर्नु हुँदैन। पुरै इमेल capital अक्षरमा लेखिएको छ भने त्यस इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिलाई कराएको जस्तो अर्थ लाग्छ। यो कुरा इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिले पक्कै पनि राम्रो मान्नै छैन।
• इमेल लेख्दा subject वा विषय को ठाउँ पनि खालि राख्नु हुँदैन। यदि तपाइ धेरै इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिलाई मेल गर्दै हुनुहुन्छ भने उसलाई विषय खाली भएका मेल मिलाउन गार्‍हो हुने गर्दछ। त्यस्तै विषय खाली राख्दा यस्ता इमेललाई spam ठानी मेटाउने सम्भावना पनि रहने गर्दछ। त्यसमाथि विषयले पठाइएको इमेलको बारेमा छोटकरीमा जानकारी पनि दिने हुनाले विषय लेख्न नछुटाउन नै राम्रो हुन्छ।
• त्यस्तै इमेलको subject मा Hi Hello जस्ता स साना शब्दहरू प्रयोग गर्नु सट्टा इमेलको बारे पूर्ण जानकारी दिने वाक्यहरूको प्रयोग गर्नु नै राम्रो हुने गर्दछ। यस्ता स‍-सामा शब्दहरूको प्रयोग गर्ना इमेल को विषय झन अस्पष्ट हुने गर्दछ।
• इमेल एक भन्दा बढि व्यक्तिलाई पठाउनु छ भने Blind Carbon Copy अर्थात् BCC को प्रयोग गर्न पनि हिच्किचाउनु हुदैन्। धेरै व्यक्तिहरूले bcc को सट्टा Carbon copy अर्थात् cc को प्रयोग गर्ने गर्दछन्। तर यसरी cc को प्रयोग गर्दा सबैले इमेल क-कसलाई पठाइएको छ भनी थाहा पाउने हुनाले गोपनीयताको हिसाबले पनि bcc प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ।
• इमेल फर्वर्ड गर्दा पनि निकै नै ध्यान पुर्‍याउनु पर्छ। कुनै पनि मेल फर्वार्ड गर्दा त्यो इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिलाई मन पर्ला कि मन नपर्ला भनि विचार गर्नु जरुरी हुन्छ। तपाईँलाई रमाइलो लाग्ने सामग्री अरू कुनै व्यक्तिलाई बेइज्जत गरेजस्तो लाग्न पनि सक्छ। त्यसैले इमेल फरवर्ड गर्दा साथीहरूको इमेल ठेगाना छान्दा उसलाई त्यस इमेल मन पर्ला कि नपर्ला भनी सुरुमै विचार गर्नु राम्रो हुन्छ।
• आफूलाई आएको व्यक्तिगत इमेल पनि फरवर्ड नगर्दा नै राम्रो हुन्छ। यसरी forward गर्नै परेमा पनि इमेल पठाउने व्यक्तिको स्वीकृति लिनु राम्रो हुन्छ।
• त्यस्तै नयाँ भाइरसको सूचना दिने आशय भएका इमेलहरू पनि अरुलाई फरवार्ड नगर्दा नै राम्रो हुन्छ। भाइरस सम्बन्धी इमेल पाउनु भनेको निकै नै असान्दर्भिक कुरा हो। यस्ता इमेलहरूमा भाइरस हटाउने सम्बन्धी पनि जानकारी हुन सक्छ, जसको प्रयोगले तपाईको साथीहरूको कम्प्युटर झन् बिग्रन पनि सक्छ। त्यसमाथि यस प्रकारका इमेलहरू ९९% गलत नै हुने गर्दछ। यसरी गलत सूचना अरुलाई पठाउनु पक्कै पनि राम्रो कुरो हैन।
• इमेल पठाउँदा ठुल्ठुला attachment हरू पठाउनु पनि राम्रो हैन। धेरै इमेल भण्डारण क्षमता भएका प्रयोगकर्ताहरूलाई यो कुराले समस्या नपार्ला तर भण्डारण क्षमता कम भएका इमेलहरूमा यस्ता ठूला मलेहरु पठाउँदा भण्डारण पुर्णरुपमा भरिइ अरू इमेल प्राप्त गर्न नसक्ने पनि हुन सक्छ। त्यसमाथि इमेल पाउनेलाई यस्ता ठूला ठूला इमेलहरू हेर्न पनि झर्को हुने गर्दछ।
• त्यस्तै इमेलमा attachment पठाउँदा दुई भन्दा बढि फाइलहरू छन् भने यस्ता फाइलहरूलाई zip गर्नु राम्रो हुन्छ। यसले गर्दा इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिलाई यी फाइलहरू डाउनलोड गर्न सजिलो हुनुका साथै छिटो पनि हुने गर्दछ। यसरी zip गर्दा फाइलको आकार सानो हुने भएकाले पठाउँदा पनि कम समय लाग्ने गर्दछ।
• इमेल पठाउनु भन्दा पहिले एक पटक पुरा इमेल पढ्न तथा spell check गर्न पनि बिर्सन हुँदैन। इमेल एकपटक पठाइसकेपछि रद्द गर्न मिल्दैन। तपाइले गरेको सानो गल्तीले अर्थको अनर्थ लगाउन सक्छ।
• इमेलको अन्त्यमा आफ्नो नाम पनि लेख्न छुटाउनु हुदैन। हुन त इमेल प्राप्त गर्दा नै नाम आउने गर्दछ, तर कसैकसैले यसरी आएको नामलाई आधिकारिक नमान्न सक्छन। त्यस्तै इमेल अरुको इमेल account बाट पनि पठाउन सकिन्छ। त्यसैलै इमेलको अन्त्यमा आफ्नो नाम लेख्नु नै राम्रो हुने गर्दछ। यदि तपाईलाई आफ्नो नाम उल्लेख गर्न मन छैन भने आफूलाई सम्पर्क गर्न सकिने इमेल ठेगाना भने राख्न भुल्नु हुदैन।
• इमेलको भाषिक शैली ले तपाईको मुडको बारेमा जानकारी दिन सक्छ। त्यस कारण खराब मुडमा इमेल नलेख्नु नै राम्रो हुन्छ।
• इमेल प्राप्त गरिसकेपछि यदि त्यो आफूलाई मात्र पठाइएको हो भने reply पठाउन बिर्सन हुँदैन। यसो गर्दा पठाउने व्यक्तिलाई त्यो इमेल तपाइले प्राप्त गरिसक्नु भयो भन्ने कुराको पनि जानकारी हुने गर्दछ।
• यदि तपाइ कुनै discussion group वा forum मा इमेलमा पठाउँदै हुनुहुन्छ भने कुनै पनि हालतमा आफ्नो वा अरु कसैको फोन वा इमेल ठेगाना उल्लेख गर्नु हुदैन। यसरी इमेल उल्लेख गर्दा अर्काको गोपनीयता भङ्ग हुनुका साथसाथै spam इमेलहरू पनि आउने सम्भावना हुने गर्दछ।
• त्यस्तै आफूलाई प्राप्त भएको spam इमेलहरूलाई पनि कहिल्यै reply गर्नु हुदैन। यस्ता इमेल reply गर्दा spam इमेल पठाउने व्यक्तिहरूलाई तपाई साच्चिकै spam इमेल पनि हेर्नुहुन्छ भन्ने भान पर्न जान्छ र तपाईलाई झन् धेरै spam इमेल प्राप्त हुन सक्छ।
• इमेल reply गर्दा reply तथा reply to all भनी दुई सुविधाहरू हुने गर्दछन्। reply मात्र गर्दा केबल इमेल पठाउने व्यक्तिलाई इमेल जाने गर्दछ। तर reply to all गर्दा इमेल प्राप्त गर्ने सबैलाई तपाईले पठाएको reply जाने गर्दछ। त्यसकारण यी दुई सुविधाको प्रयोग गर्दा निकै नै ध्यान पुर्‍याउनु गर्ने हुन्छ।
• इमेल लेख्दा हामी शब्दहरूलाई निकै नै छोट्याउने गर्दछौ। जस्तै कि please लेख्दा plz, you को सट्टामा u मात्र। साथीभाइहरुका बीच यस्ता शब्दहरूले खासै फरक नपारे पनि औपचारिक मेल लेख्दा यस्ता शब्दहरूको प्रयोग नगर्दा नै राम्रो हुन्छ।
• यदि तपाइ कुनै संस्थामा काम गर्नु हुन्छ र तपाईको त्यस संस्थाको इमेल ठेगाना छ भने त्यस इमेल ठेगानालाई आफ्नो व्यक्तिगत प्रयोजनका निम्ति प्रयोग नगर्दा नै राम्रो हुन्छ। त्यस्तै ती इमेलहरूमा अनावश्यक forward हरू पठाउनु पनि राम्रो हैन। फरक फरक संस्थाका इमेलको प्रयोग सम्बन्धी फरक फरक नियमहरू हुन सक्छन्। इमेलको प्रयोग गर्नु भन्दा पहिले नै इमेल प्रयोग सम्बन्धी संस्थाका नियमहरुबारे जानकारी राख्नु राम्रो हुन्छ।
• इमेलको आकार सके सम्म छोटो राख्दा नै राम्रो हुने गर्दछ। साधारण चिठीको तुलनामा सबैले इमेल निकै नै ठूलो संख्यामा प्राप्त गर्ने गर्दछन्। त्यसैले आफ्नो कुरा छोटो राख्दा आफ्नो मात्र नभइ इमेल प्राप्त गर्ने व्यक्तिको पनि समयको बचत हुने गर्दछ।

सामान्य चिठीहरू जस्तै इमेल पनि एक प्रकारको चिठी नै हो। हामीले कागजी चिठीमा लगाउने मिहिनेत इमेलमा पनि लगाउँदा इमेल राम्रो तथा स्पष्ट नहोला भन्न सकिन्न।

कम्प्युटर सम्बन्धी केही गलत अवधारणाहरू

कम्प्युटर कसैका निम्ति खैलौना सरह हुने गर्दछ भने कसै कसैलाई यो कुरा निकै नै जटिल लाग्न पनि सक्छ। तर जुनसुकै प्रकारको प्रयोगकर्ता भएपनि धेरैमा कम्प्युटर सम्बन्धी गलत अवधारणाहरू रहेको पाइन्छ। यस्तै अवधारणाहरू मध्ये केही चर्चित अवधारणाहरूका बारेमा केही चर्चा गरौं।

धेरै खोल्ने बन्द गर्ने गर्दा कम्प्युटर बिग्रिन्छ
विद्युतीय सामान खोल्दा वा बन्द गर्दा त्यसमा केही मात्रामा विद्युतीय दवाब पर्ने गर्दछ र यस्ता यन्त्रहरू धेरै खोल्ने तथा बन्द गर्ने गर्दा पक्कै पनि आयु घट्ने गर्दछ। तर कम्प्युटर जस्तो दिनमा केही पटक मात्र खोल्ने तथा बन्द गर्दा कुनै खराबी गर्दैन। कम्प्युटर तथा अन्य कुनै पनि विद्युतीय उपकरणले यसरी हजारौं पटकको खोल्ने तथा बन्द हुने प्रक्रियालाई थेग्न सक्छ। यसरी खोल्ने तथा बन्द गरि कम्प्युटर बिग्रनलाई कम्तिमा पनि १०-२० वर्ष लाग्न सक्छ। त्यसैले धेरै खोल्ने बन्द गर्ने गर्दा कम्प्युटर बिग्रन्छ भन्नु तथा कम्प्युटरलाई जोगाइराख्न सधैं खुला राखिराख्नु एक गलत अवधारणा मात्र हो।

पुरा चार्ज गराउन ल्यापटपको ब्याट्री पूर्णरुपमा डिस्चार्ज गर्नु
यो पनि एक गलत धारणा हो। हुन त केही वर्ष पहिले Nickel Cadmium तथा Nickel Metal Hydride द्वारा बनेका ब्याट्री प्रयोग गर्दा यो कुरा सत्य हुन आउथ्यो तर अहिलेका Lithium-ion प्रयोग हुने ब्याट्रीहरूमा त्यस्तो समस्या आउँदैन। यो तथ्य ल्यापटपहरूमा मात्र नभइ मोबाइल फोनहरूमा पनि लागु हुन आउँछ।

स्क्रिन-सेभर
धेरैले कम्प्युटरमा स्क्रिन-सेभर प्रयोग गर्दा नाम अनुसार कम्प्युटरको मनिटरको आयु बढ्छ भन्ने बिश्वास राख्ने गर्छन्। तर यो पनि एक गलत धारणा हो। स्क्रिन-सेभरको प्रयोग पहिले पहिले श्याम-स्वेत मनिटरको बेला देखि हुन थालेको हो। त्यस्ता मनिटरहरूमा स्क्रिनलाई त्यसै छोडिराख्दा मनिटरमा देखिएको तस्विर सधैको लागि बस्ने गर्दथ्यो। यसको समाधानको निम्ति मनिटरमा देखिएको दृश्य परिवर्तन गरिराख्न स्क्रिन-सेभरको विकास गरिएको हो। तर अचेलका मनिटरहरूमा यस प्रकारको समस्या हुँदैन। यस अर्थमा स्क्रिन-सेभरले मनिटरको आयु बढाउने हैन कि मनिटरको बढि प्रयोगको कारणले गर्दा केही मात्रामा आयु घटाउने गर्दछ। त्यसमाथि काम नभएको बेलामा पनि मनिटरमा स्क्रिन-सेभर चलाइराख्नाले विद्युतको पनि खपत बढ्ने गर्दछ।

पेनड्राइभ safely remove नगर्नाले बिग्रन्छ
कम्प्युटरमा पेनड्राइभ safely remove नगर्दा विन्डोजले warning messege देखाउने गर्दछ। हामी सबैले पेनड्राइभ safely remove गर्ने बानी पनि बसाएका छौ। तर सत्य के हो भने, यसरी safely remove नगर्दा पनि पेनड्राइभ बिग्रँदैन। पेनड्राइभ तथा USB मा चल्ने अन्य सम्पूर्ण सामानहरू hot-swappable अर्थात् कुनै पनि बखतमा जोड्न तथा निकाल्न सकिन्छ। तर यसरी safely remove गर्नुको कारण के हो भने पेनड्राइभमा फाइल कपि गरिसकेपछि पनि डेटाहरु पूर्ण रुपमा कपि नभइसकेको हुन सक्छ। त्यसैले safely remove नगर्दा पेनड्राइभमा कपि भएका फाइलहरू कपि नभइसकेको तथा कुनै कुनै अवस्थामा बिग्रेको पनि हुन सक्छ। safely remove गर्दा कपि हुन बाँकी सम्पूर्ण डेटाहरु कपि हुने गर्दछ। त्यसैले safely remove नगर्दा डेटा बिग्रन सक्ने भएतापनि पेनड्राइभ नै बिग्रन्छ भन्नु गलत धारणा हो।

हार्डडिस्क defrag गर्नाले कम्प्युटर छिटो हुन्छ
यो कुरामा केही मात्रामा सत्यता भएपनि हार्डडिस्क defrag गर्दैमा कम्प्युटर छिटो हुने भने हैन। हार्डडिस्क defrag गर्ने प्रक्रिया धेरै पहिले विकास भएको हो, जतिबेला हार्डडिस्कहरू सानो क्षमताका तथा ढिलो गतिका हुने गर्दथे। र त्यतिबेला defrag गर्नाले कहिलेकाही कम्प्युटर छिटो हुने गर्दथ्यो। तर अहिलेका अत्यन्त छिटो गतिमा चल्ने हार्डडिस्कहरूका लागि defrag गरिराख्नु जरुरी छैन। अचेलका हार्डडिस्कहरू defrag गर्नु समयको बर्बादी मात्र हो।

भाइरस लाग्नाले कम्प्युटर पड्किन सक्छ
भाइरस अरू कुनै कम्प्युटर सफ्टवेयर जस्तै एक सफ्टवेयर प्रोग्राम हो। यसले कम्प्युटरमा रहेका डेटा तथा अन्य सफ्टवेयरहरूलाई बिगार्न सक्छ, तर कम्प्युटर नै पड्किने जस्ता हार्डवेयर सम्बन्धित खराबी भाइरसका कारणले हुदैन। र अहिले सम्म यस्ता भाइरसको विकास पनि भएको छैन।

मनिटरले X-Ray जस्ता विकिरण फाल्ने गर्दछ, जसका कारणले ट्युमर वा क्यान्सर हुन सक्छ
यो पूर्णरूपमा गलत धारणा हो। कम्प्युटर मनिटरका सिसामा lead का crystal को तह रहेको हुन्छ जसले xray जस्ता खराब विकिरणलाई रोक्ने गर्दछ। कम्प्युटर मनिटर बाट बढिमा २% विकिरण मात्र बाहिर आउने गर्दछ। यो प्रतिशत यति कम हो कि हामी घाममा बस्दा पनि यो भन्दा बढि विकिरण हाम्रो शरीरमा पर्ने गर्दछ। त्यसैले मनिटरले फाल्ने विकिरणका कारणले गर्दा स्वास्थमा कुनै खराबी हुँदैन।

तर कुनै कुनै पुराना मनिटरले तिखो खालको आवाज निकाल्ने गर्दछ, जुसले गर्दा कसै कसैमा टाउको दुख्ने तथा वाकवाकी लाग्ने जस्ता समस्या देखिएका छन्। त्यस्तै धेरैबेर मनिटर हेरिराख्दा आखामा समस्या आउने कुरालाई पनि नकार्न सकिन्न। तर यी कुनैमा मनिटरले फाल्ने विकिरणको हात भने छैन।

तर ल्यापटपहरूमा प्रयोग हुने जस्ता LCD मनिटरहरूले भने त्यस्तो कुनै पनि विकिरण फाल्ने गर्दैन।

कम्प्युटरको प्रोसेसर जति छिटो गतिको तथा महँगो भयो, त्यति राम्रो
नयाँ कम्प्युटर किन्ने धेरैलाई प्रोसेसर जति छिटो गतिको तथा महँगो भयो, त्यति राम्रो भन्ने लाग्न सक्छ, तर यसमा पूर्ण सत्यता भने छैन। कम्प्युटर चाँडो हुनुमा धेरै कुराहरूको हात हुने गर्दछ जसमध्ये कम्प्युटरको र्‍याम, हार्डडिस्क को गति तथा अन्य धैरै कुराहरू पर्ने गर्दछ।

चुम्बकले मेमोरि कार्डको डेटा बिगार्छ
चुम्बकले पहिले पहिले प्रयोग हुने फ्लपी डिस्क बिगार्न सक्ने भएपनि अहिले प्रयोग हुने पेन ड्राइभ तथा मेमोरि कार्डका डेटा भने बिगार्न सक्दैन। अहिलेका पेन ड्राइभ तथा मेमोरि कार्डहरूमा कुनै पनि चुम्बकीय तत्वको प्रयोग गरिएको हुदैन।

कम्प्युटर shut down नगरि बन्द गर्दा बिग्रन्छ
कम्प्युटरलाई राम्रो सँग shut down नगरि बन्द गर्दा फाइलहरू बिग्रने, हराउने तथा पुरै कम्प्युटर नै बिग्रन सक्छ भन्ने गरिन्छ। सैद्धान्तिक रुपमा यो कुरा केही हद सम्म ठीक पनि हो। तर अधिकांश समयमा कम्प्युटर यसरी shut down नगरि बन्द गर्दा खासै कुनै हानी गर्दैन। त्यसकारण बत्ती गई कम्प्युटर बन्द भएमा पनि कम्प्युटर बिग्रेला भनी चिन्ता गरिरहनु पर्दैन। तर यसो भन्दैमा shut down नगरि कम्प्युटर बन्द गर्ने बानी भने नबसाल्नु होला। कम्प्युटर बन्द गर्न shut down गर्नु नै सही तरिका हो।