आर एस एस (RSS)

केही वर्ष यता इन्टरनेटमा सूचना आकासिँदो रूपमा बढ्दै गइरहेको छ। ब्लग, social bookmarking जस्ता सूचना आदानप्रदान हुने वेबसाइटहरू दिनप्रतिदिन थपिँदै गइ रहेका छन्। पहिले पहिले हामी सूचना प्राप्त गर्नका निम्ति वेबसाइटहरू जाने गर्थ्यौ तर अचेल त्यस्ता वेबसाइटहरूको सङ्ख्या यति धेरै भइसक्यो कि एक त ती वेबसाइटहरूका नाम मात्र सम्झन पनि गार्‍हो भैसकेको छ, अर्को ती सबै वेबसाइटहरूमा रहेका त्यति धेरै सूचना वेबसाइटमै गइ हेरिरहन समयको दृष्टिकोणले पनि असान्दर्भिक भएको छ। यी सबै समस्याको समाधानको रुपमा RSS एक उपयोगी प्रविधिको रुपमा देखा परेको छ।

RSS को पुरा नाम RDF Site Summary भए तापनि यसलाई Rich Site Summary वा Really Simple Syndication पनि भन्ने गरिएको छ। सामान्य रूपमा भन्नु पर्दा यस प्रविधिको प्रयोग गरेर कुनै पनि समाचार वा सूचना धेरै प्रयोगकर्ता माझ निकै सजिलो तरिकाले पुर्‍याउन सकिन्छ। RSS लाई Syndication वा Feed पनि भन्ने गरिन्छ।

प्रयोगकर्ताको दृष्टिकोणबाट हेर्ने हो भने RSS ले सूचना प्राप्त गर्ने तरिकालाई निकै छिटो तथा सजिलो बनाइदिन्छ। यदि तपाई कुनै एक मात्र समाचारको साइट हेर्नु हुन्छ भने, त्यस साइटमा बारम्बार गइ समाचारहरू हेरि रहन त्यति गार्‍हो नहोला। तर यदि तपाई त्यस्ता धेरै समाचार तथा ब्लगका साइटहरू हेरिरहनुहुन्छ भने ती सबै वेबसाइटहरूमा गइ नयाँ समाचार वा सूचना छ कि छैन भनेर हेरिरहनु निकै झन्झटिलो हुनुका साथै समयको पनि बर्बादि हुने गर्दछ। त्यसमाथि आफुले सर्फ गर्ने साइटमा सूचना update नभएको पनि हुन सक्छ। अत्यन्त छिटो गतिमा चल्ने सूचना प्रविधिको युगमा यो तरिका निकै नै ढिलो हुने गर्दछ।

यो सबै प्रक्रियालाई हेर्ने हो भने के निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ भने यो तरिकामा प्रयोगकर्ता नै सूचनाको स्रोत तर्फ गइरहेको देखिन्छ। तर RSS को माध्यमद्वारा प्रयोगकर्ता सूचनाको स्रोत तर्फ जाने नभइ सूचना नै प्रयोगकर्ता तर्फ आउने गर्दछ।

RSS मार्फत सूचना प्राप्त गर्नका निम्ति आफ्नो कम्प्युटरमा RSS Reader सफ्टवेयर हाल्नु पर्दछ। यदि तपाई विन्डोज चलाउनु हुन्छ भने मेजिला Thunderbird वा SharpReader जस्ता सफ्टवेयरको प्रयोग गर्न सक्नु हुन्छ। त्यस्तै लिनक्सका लागि Aggregrator वा Liferea Feed Reader जस्ता सफ्टवेयर रहेका छन्। RSS प्रयोग गर्नका निम्ति अनलाइन वेबसाइटहरूपनि रहेका छन्। यदि तपाईको Gmail account छ भने गुगलकै RSS Reader सफ्टवेयर google.com/reader मा गइ प्रयोग गर्न सक्नु हुन्छ। यसबाहेक RSS प्रयोग गर्नका निम्ति bloglines.com वा newsgator.com जस्ता अनलाइन वेबसाइटहरू पनि रहेका छन्। यदि तपाईको याहु account छ भने yahoo मा पनि यो सुविधा रहेको छ।

RSS बाट सूचना प्राप्त गर्नका निम्ति सर्वप्रथम जुन वेबसाइटको सूचना चाहिने हो, त्यस वेबसाइटमा RSS प्रविधि हुनु जरुरी हुन्छ। यदि वेबसाइटमा नै RSS प्रविधि छैन भने त्यस वेबसाइटको सूचना RSS मार्फत हेर्न सकिन्न। तर अचेलका प्राय सम्पूर्ण ब्लग वा सूचना सम्बन्धी वेबसाइटहरूमा यो सुविधा हुने गर्दछ।

RSS बाट सूचना प्राप्त गर्नका निम्ति सर्वप्रथम त्यस वेबसाइटको RSS ठेगाना पत्ता लगाउन जरुरी हुन्छ। यदि वेबसाइटमा RSS को सुविधा छ भने सानो सुन्तला रङ्गको बटन हुने गर्दछ, त्यसमा क्लिक गरि RSS को ठेगाना प्राप्त गर्न सकिन्छ। यदि तपाई RSS प्रयोग गर्ने सफ्टवेयर कम्प्युटरमा हाल्नु भएको छ भने त्यसैमा कुनै पनि वेबसाइटको RSS ठेगाना आफै पत्ता लगाउने सुविधा पनि हुने गर्दछ।
यसरी RSS ठेगाना सफ्टवेयरमा हालिसकेपछि त्यस RSS Readerसफ्टवेयरले त्यस वेबसाइटको सूचनाहरू कम्प्युटरमा डाउनलोड गर्न थाल्छ। एक भन्दा बढि वेबसाइटहरूको ठेगाना त्यस सफ्टवेयरमा हाली सबै वेबसाइटहरूका सूचनाहरू एकै ठाउँमा पढ्न पनि सकिन्छ। यदि तपाईले RSS को प्रयोग समाचार पढ्न प्रयोग गर्नु हुन्छ भने RSS मार्फत समाचारको शीर्षक र छोटकरीमा समाचार प्राप्त हुने गर्दछ। यदि तपाईलाई सम्पूर्ण समाचार पढ्न मन लागेमा त्यस शीर्षकमा क्लिक गरी वेबसाइटमा गइ पुरा समाचार पनि पढ्न सकिन्छ।

त्यस्तै RSS को निम्ति अनलाईन RSS Reader वेबसाइटहरूको प्रयोग नगरि कम्प्युटरमै सफ्टवेयर हाल्नु भएको छ भने, त्यस सफ्टवेयरले इन्टरनेट जोडेको बेला समाचार तथा सूचना डाउनलोड गरि कुनै नयाँ समाचार भएमा सूचित पनि गराउने गर्दछ। त्यसमाथि पुरै वेबपेज डाउनलोड गर्नुको सट्टा शीर्षक र केही वाक्यहरू मात्र डाउनलोड गर्नु भएकाले RSS वेबसाइट हेर्नु भन्दा निकै नै छिटो पनि हुने गर्दछ।

RSS को यति जानकारी पछि यसको प्रयोग गर्ने बारे क्रमबद्ध रुपमा पुन चर्चा गरौ।

• कुनै पनि वेबसाइटको RSS मार्फत सूचना प्राप्त गर्नका निम्ति सर्वप्रथम त्यस वेबसाइटको RSS ठेगाना थाहा हुनु जरुरी हुन्छ। प्राय वेबसाइटको वेबसाइट ठेगाना नै RSS ठेगाना पनि हुने गर्दछ भने कुनै वेबसाइटमा त्यसो नहुन पनि सक्छ
• त्यसकारण सर्वप्रथम जुन वेबसाइटको सूचना RSS मार्फत हेर्न मन छ, त्यस वेबसाइटमा जानुहोस
• त्यस वेबसाइटमा एउटा सानो सुन्तला रङ्गको बटन हुने गर्दछ, त्यसमा क्लिक गर्नुहोस्
• यदि तपाई फायरफक्स ब्राउजरको प्रयोग गर्नु हुन्छ RSS को सुविधा भएको वेबसाइट सर्फ गर्दा address bar को दायाँतिरै सुन्तला रङको बटन देखा पर्ने गर्दछ, त्यसमा क्लिक गरेर पनि RSS ठेगाना प्राप्त गर्न सकिन्छ।
• यसरी प्राप्त भएको RSS ठेगाना लाई तपाईले प्रयोग गर्ने RSS Reader सफ्टवेयरमा हाल्नुहोस्
• RSS सफ्टवेयरले त्यस वेबसाइटको सूचनाहरू डाउनलोड गर्न थाल्छ
• यही तरिकाले अन्य विभिन्न वेबसाइटहरू पनि RSS Reader मा थप्न सकिन्छ
• RSS सफ्टवेयर कम्प्युटरमा हाल्नुभएको हो भने त्यसलाई background मा चलाउने सुविधा त्यस सफ्टवेयरमा रहेको हुन्छ, र कम्प्युटर इन्टरनेटमा जोडिएको वेला नयाँ सूचना आएमा आफै सूचित पनि गराउने गर्दछ।
  

सबै अन्तर्राष्ट्रिय समाचारका वेबसाइटहरू तथा प्राय सम्पूर्ण ब्लग साइटहरुले यो प्रविधिको प्रयोग गरे तापनि ekantipur.com, nepalnews.com तथा hamrosamachar.com जस्ता नेपालका प्रमुख समाचार वेबसाइटहरूमा अझै पनि यो प्रविधिको प्रयोग गरिएको छैन। आशा गरौँ यी तथा अन्य नेपाली वेबसाइटहरूमा पनि छिट्टै नै RSS प्रविधिको प्रयोग गरिने छ।